Choroby ryb: nietypowa mykobakterioza lub gruźlica u ryb akwariowych

Infekcje mykobakterialne, czasami określane jako atypowa mykobakterioza lub gruźlica ryb, stanowią znaczące wyzwanie zarówno w hodowli komercyjnej, jak i dla akwarystów-hobbystów.

Mykobakterioza, inaczej gruźlica ryb

Choroby mykobakterialne są przewlekłe i zazwyczaj objawiają się u ryb akwariowych jako bardzo wyniszczające dolegliwości. Wszystkie ryby są na nie podatne. Szczególnie niektóre rodzaje hodowli, takie jak systemy akwakultury recyrkulacyjnej (charakteryzujące się wysoką produkcją ryb przy użyciu bardzo małej powierzchni zabudowanej i niskim zapotrzebowaniem na wodę dopływową), wykazują większą wrażliwość i podatność na występowanie gruźlicy ryb. Typowe objawy gruźlicy ryb obejmują utratę łusek, owrzodzenia na skórze i w ciężkich przypadkach poważne infekcje, które mogą prowadzić do śmierci ryb.

Diagnostyka

Diagnoza mykobakteriozy jest dość skomplikowana, ponieważ naśladuje inne choroby. Zwykle przeprowadza się ją w następujący sposób:

• Znaki kliniczne: Przewlekłe wyczerpanie, utrata łusek, owrzodzenia na skórze.
• Badanie histologiczne: Obecność ziarniniaków — skupisk komórek odpornościowych, które tworzą się w odpowiedzi na infekcję — jest wskazująca, ale nie stanowi jednoznacznego znaku.
• Barwienie kwasoodporne: Stosowane do próbek tkankowych w celu wykrycia mykobakterii, które barwią się inaczej niż inne bakterie ze względu na woskowy skład ich ścian komórkowych.

Infekcje mykobakterialne u ryb objawiają się niespecyficznymi symptomami, które często obejmują brak apetytu, postępującą utratę wagi, wyniszczenie, zatrzymanie wody w jamie ciała i zmiany w zachowaniu. Ryby są często płochliwe, nie zwykły być dopuszczane do karmników lub na powierzchnię, gdzie podaje się im pokarm przez inne osobniki. Charakterystyczne objawy kliniczne ogólnego procesu obejmują wtórne zmiany skórne, które obejmują zmiany w pigmentacji skóry, owrzodzenia lub utratę łusek. Często dochodzi do zmian w szkielecie, szczególnie u starszych zarażonych ryb, gdzie obserwuje się lordozę, skoliozę i inne defekty utrudniające płynne pływanie. Rzadziej spotyka się ostrą formę choroby, która prowadzi do śmierci ryb bez żadnych zewnętrznych objawów (1).

Środki zapobiegawcze przeciwko występowaniu gruźlicy ryb

• Kwarantanna nowych ryb: Nowo dodane ryby powinny być umieszczone w kwarantannie przez co najmniej 30 dni, aby obserwować jakiekolwiek oznaki choroby, zanim zostaną wprowadzone do stabilizowanych zbiorników.
• Utrzymanie jakości wody: Optymalne warunki wodne zmniejszają stres u ryb, co czyni je mniej podatnymi na infekcje. Regularna wymiana wody i monitorowanie parametrów wody są niezbędne.
• Higiena środowiska: Regularne czyszczenie zbiorników i substratu oraz ewentualne użycie sterylizacji UV może pomóc zmniejszyć ilość mykobakterii w środowisku.

Zwalczanie i leczenie gruźlicy ryb akwariowych

• Brak skutecznego leczenia: Mykobakteriozy ryb nie leczy się ze względu na potrzebę długotrwałej terapii, słabe przenikanie leków do zainfekowanych miejsc i wysoką odporność izolowanych szczepów na leki przeciwgruźlicze. Dlatego prewencja i wczesne wykrycie są jedynymi narzędziami, jakie ma akwarysta.
• Depopulacja i dezynfekcja: W ciężkich przypadkach może być konieczne uśmiercenie całej populacji ryb i dokładne dezynfekowanie zbiorników i systemów, aby całkowicie wyeliminować patogen.
• Bezpieczeństwo biologiczne: Obejmuje używanie dedykowanego sprzętu dla zarażonych zbiorników oraz ścisłe protokoły dezynfekcji, aby zapobiec rozprzestrzenianiu się do innych zbiorników.

Obsługa zainfekowanych systemów

• Ochrona osobista: Podczas obsługi zainfekowanych zbiorników kluczowe jest, aby akwaryści nosili rękawice i odzież ochronną, aby zapobiec przenoszeniu, ponieważ infekcje mykobakterialne mogą również wpływać na ludzi (jednak leczenie jest możliwe u ludzi).
• Dezynfekcja: Czyszczenie i dezynfekcja zbiorników, które zawierały zainfekowane ryby, powinny obejmować środki mykobakteriobójcze, ponieważ mykobakterie mają wysoką odporność na standardowe środki dezynfekujące.

Zalecenia dla akwarystów-hobbystów

• Regularne monitorowanie objawów gruźlicy ryb: Hobbystyczni akwaryści powinni monitorować swoje ryby i szukać jakichkolwiek oznak choroby, zwłaszcza u gatunków znanych z większej wrażliwości na mykobakteriozę.

Z akwariów powinny być przede wszystkim terminowo usuwane martwe ryby za pomocą pęsety lub siatki; nigdy nie należy ich dotykać gołymi rękami, a podczas manipulacji należy uważać, aby nie dojść do obrażeń ich zębami lub płetwami (1)

• Świadomość: Zrozumienie ryzyka i objawów infekcji mykobakterialnych może pomóc w wczesnym wykryciu i eliminacji, co zapobiegnie rozprzestrzenianiu się w zbiorniku i potencjalnie u właściciela.

Człowiek jest zarażony przez kontakt z zainfekowanymi rybami, wodą lub środowiskiem wodnym. Warunkiem wystąpienia infekcji jest uszkodzenie skóry. W literaturze opisano występowanie choroby wywołanej przez M. marinum związaną z pływaniem w basenach i miejscach kąpielowych, stąd choroba ta została nazwana "gruźlica basenowa". Później w anamnezach pacjentów zaczęły pojawiać się informacje o kontakcie z rybami, i zaczęto używać nazwy "gruźlica akwarystyczna". Jednakże ważne jest zauważenie, że patogeny tych chorób są identyczne (1)

Wnioski

Chociaż rozpoznanie i eliminacja infekcji mykobakterialnych może być trudne, zrozumienie natury infekcji mykobakterialnych i nauka, jak radzić sobie z zainfekowanymi zbiornikami, może pomóc akwarystom utrzymać zdrowe populacje ryb i zapobiegać znacznym stratom z powodu tej choroby.

Mycobacterial Infections of Fish Ruth Francis-Floyd1 VI PR, SRAC Publication No. 4706, November 2011

Obr: A dwarf gourami displaying blister like lesions on its body, a clear sign of fish tuberculosis, and with all cases of fish suffering from TB it is best to euthanise them. Source: https://www.castledawnaquatics.com/blogs/question-of-the-day/can-aquarium-fish-disease-be-passed-on-to-humans?srsltid=AfmBOooXDWGl36kc0B6sA3nCW1AUe8IrX_cjQHzc1Lah7FA8OFQQ4tvW

https://mendelu.cz/novy-vyzkum-se-zameri-na-mykobakterie-nebezpecneho-skryteho-nepritele/

(1) https://www.prolekare.cz/casopisy/cesko-slovenska-dermatologie/2008-6/mykobakterioza-ryb-a-rizika-infekce-cloveka-2402