Czy ośmiornice mają duszę?

Wyobraź sobie, że oglądasz serial animowany, jak na przykład Simpsonowie, a obok ciebie z entuzjazmem na niego patrzy ośmiornica z własnego morskiego akwarium. To nie jest tylko moja wyobraźnia, a chociaż wierzę w wysoką inteligencję i zdolności ośmiornic, nigdy bym nie pomyślał o czymś takim, gdybym nie przeczytał książki "Czy ośmiornice mają duszę?" Zastanawiałem się nawet, gdzie dokładnie ustawić akwarium i jak w domu przekazać nową rzeczywistość, że będziemy mieli ośmiornicę.

Oprócz seriali animowanych i filmów ośmiornice lubią także oglądać transmisje sportowe, co mogłoby być dobrym powodem, aby je zdobyć, ale dotychczas nie zdecydowałem się na ten krok.

Jeśli jesteś entuzjastą natury i chcesz dowiedzieć się o niewiarygodnych zdolnościach ośmiornic, odpocząć i dokładnie poznać ośmiornice (i nie tylko je), które w czasie, gdy autorka pisała książkę, zamieszkiwały akwarium New England w Bostonie, ta książka z pewnością cię zainteresuje.

Autorka prowadzi czytelników przez swoje osobiste doświadczenia z ośmiornicami od początku, dodając przykłady i odniesienia do wszystkich faktów, które stopniowo bada. Opisuje, jakie to uczucie, gdy dotykają cię macki, jak ośmiornice badają ludzką skórę, faktycznie smakują ją mackami, i jak zmieniają kolor w zależności od nastroju. Biały oznacza, że ośmiornica jest spokojna, czerwony, że przeżywa podniecenie, a podczas rozwiązywania problemu bardzo szybko przechodzi przez kilka reakcji kolorystycznych, podobnie jak człowiek, który np. gryzie się w wargę.

Jakie są ośmiornice w dotyku? Śliskie. Autorka zajmuje się również powszechnym twierdzeniem, że świat pod powierzchnią wody jest naprawdę śliskim miejscem, co ma swoje logiczne uzasadnienie.

Śluz pomaga zmniejszyć tarcie podczas poruszania się pod wodą, łapać i spożywać pokarm, utrzymywać zdrową skórę i uciekać przed drapieżnikami.

Spośród wszystkich przykładów dotyczących ilości śluzu wygrywa tzw. śluzówka, która żyje na dnie morskim i przy długości do 45 cm jest w stanie w ciągu kilku minut wyprodukować 20 litrów śluzu. Dzięki temu jest praktycznie nieuchwytna. Zawsze się wyślizguje. Gdy jest jej za dużo śluzu nawet dla niej, to jakby "wysmarkuje się" robiąc na końcu ogona supeł, przez który przeciska swoje ciało. Ciekawa jest także jej budowa ciała, ma czaszkę, ale nie ma kręgosłupa. Jest unikatowa.

Jednak wróćmy do ośmiornic. Śluz pomaga im przeciskać się przez wąskie przestrzenie, a nawet pomaga ośmiornicom w ich przemieszczaniu się po lądzie. W książce kilkakrotnie wspomniano, że akwarium z ośmiornicą musi być odpowiednio zabezpieczone, ponieważ nawet najmniejsza szczelina jest dobrą okazją do ucieczki. W środowisku naturalnym dzięki śluzowi ośmiornica może poruszać się po lądzie w wilgotnych warunkach nawet przez 30 minut.

Każde ramię ośmiornicy jest w pełni autonomiczne (decyduje bez konieczności angażowania mózgu). Ciekawe jest również, że tusz ośmiornic zawiera dopaminę, więc może się zdarzyć, że w ten sposób ośmiornica utrzymuje swoją zdobycz, na przykład ulubione kraby, w stanie oszołomienia, zanim się do nich dobierze.

Na pewno słyszeliście o mimikrze, kiedy ośmiornice zmieniają kształt i kolor. Przez chwilę obserwator może zobaczyć przepływające chmury, które zdają się wskazywać, że ośmiornica się porusza. Później wraz z autorką widzimy pasy lub kropki w różnych kolorach. Kolejny przykład mówi o Macrotritopus defilippi, atlantyckim gatunku piaskowej ośmiornicy, która w jednej chwili może przypominać flądrę, potem zmienia się w kilka morskich jadowitych węży, aby zakończyć swoje występy jako skrzydlak. Całe przedstawienie trwa nie więcej niż kilka sekund.

Kolejną przysmakiem, a zarazem potwierdzeniem inteligencji i zdolności ośmiornic, jest ich udokumentowane noszenie ze sobą skorupek kokosowych orzechów jako przenośnego schronienia, do którego zamykają się, kiedykolwiek jest jakieś niebezpieczeństwo w pobliżu. Albo pomysłowe rozwiązanie łamigłówek, ale na to już naprawdę musisz zajrzeć do książki.

Książka jest pełna informacji o relacjach między ludźmi a zwierzętami, osobistych opowieściach, które opowiadają o doświadczeniach pracowników bostońskiego akwarium morskiego oraz samej autorki, ilustrując, jak taka interakcja może zmienić postrzeganie świata. Autorka nie waha się również opisywać innych zwierząt zamieszkujących ocean i zwracać uwagę na ich zdolności.

Mam nadzieję, że ta recenzja z przykładami tego, co można znaleźć nie tylko w książce, ale również w samym oceanie, ucieszy cię tak samo, jak mnie i będzie kolejnym bodźcem do dalszego badania wodnych światów.

Montgomery, S. (2015). The Soul of an Octopus: A Surprising Exploration into the Wonder of Consciousness. Atria Books.