Pielęgnice - taksonomia i rozwój

Pielęgnice są znane między innymi z rytuałów godowych, terytorialności oraz opieki nad potomstwem. Aby lepiej je zrozumieć, przyjrzyjmy się ich klasyfikacji.

Kilka przypomnień:

• Główna klasyfikacja: klasa -> rząd -> rodzina -> rodzaj -> gatunek
• Specjacja to proces ewolucyjny, podczas którego powstają nowe gatunki.
• Filogenetyka to systematyczne badanie rekonstrukcji historycznej ewolucji istniejących gatunków lub taksonów na podstawie współczesnych danych.

Klasyfikacja cichlid

Pielęgnice  są klasyfikowane do rzędu Cichliformes. Rodzina Cichlidae jest dalej podzielona na cztery podrodziny*:

1. Cichlinae (obejmuje znane rodzaje takie jak Cichla, Geophagus, Apistogramma, oraz Discus (rodzaj Symphysodon)).

   Ta podrodzina, obejmująca cichlidy Nowego Świata (z Ameryki Środkowej i Południowej), zawiera rodzaje takie jak Cichlasomatini, Heroini i Geophagini. Gatunki Cichlinae są zróżnicowane i zamieszkują środowiska od szybko płynących rzek po stojące wody. Charakteryzują się różnymi strategiami opieki nad potomstwem, w tym niektórymi unikalnymi metodami gniazdowania i opieki nad młodymi, których nie obserwuje się u ich afrykańskich odpowiedników.

2. Pseudocrenilabrinae (obejmuje niektóre z najbardziej zbadanych i znanych rodzajów cichlid, takich jak Neolamprologus, Tropheus i Mbuna),

   Ta podrodzina składa się głównie z afrykańskich cichlid, w tym tych pochodzących z Wielkich Jezior Afrykańskich (np. jezioro Malawi, Jezioro Wiktorii i Tanganika). Pseudocrenilabrinae są znane z niesamowitej różnorodności w morfologii, zachowaniu i strategiach rozrodczych. Wykazują różne zachowania rozrodcze,

   1. takie jak „mouthbrooding”, gdzie jaja lub świeżo wyklute młode są noszone w pysku rodzica, a nawet dzielone;
   2. lub „substrate-brooding”, gdzie jaja są składane na różnych podłożach, takich jak szkło akwarium, kamienie, rośliny. Są one następnie chronione i pielęgnowane. Po wykluciu, młode są opiekowane, aż staną się w pełni samodzielne.

3. Etroplinae (obejmuje rodzaje Etroplus i Paretroplus)

   Ta mniejsza podrodzina, czasami włączana, składa się głównie z cichlid indyjskich i lankijskich. Wyjątkiem jest Paretroplus, który pochodzi z Madagaskaru. Nie są tak zróżnicowane jak cichlidy afrykańskie i amerykańskie, ale są ważne dla zrozumienia wczesnej historii ewolucyjnej rodziny Cichlidae.

4. Ptychochrominae

   Znane jako cichlidy madagaskarskie, pochodzą z Madagaskaru i wykazują unikalne cechy oraz odrębną historię ewolucyjną od swoich afrykańskich i amerykańskich odpowiedników. Ta grupa jest znana z różnorodności w wyglądzie i zachowaniu, ale dzieli wspólne cechy, takie jak specyficzne struktury zębów i preferencje siedliskowe.

Historia ewolucyjna i specjacja cichlid

Pielęgnice są modelową grupą do badania szybkiej specjacji i adaptacyjnej radiacji. Ich historia ewolucyjna jest oznaczona znaczną różnorodnością, która wywodzi się od wspólnego przodka dzielonego z grupą ryb morskich około 100 milionów lat temu. Najbardziej znaczące przykłady adaptacyjnej radiacji można obserwować w Wielkich Jeziorach Afrykańskich - Wiktorii, Malawi i Tanganika - gdzie cichlidy zróżnicowały się na kilkaset gatunków w każdym jeziorze.

Ta eksplozywna specjacja przypisana jest kilku czynnikom: doborowi płciowemu, różnicowaniu nisz i izolacji geograficznej. Cichlidy rozwinęły szeroki zakres preferencji parowania i zachowań terytorialnych, które wraz z ich dietetyczną wszechstronnością pozwalają im wykorzystywać różne nisze ekologiczne. Izolacja populacji w różnych środowiskach jeziornych o różnych warunkach ekologicznych dalej wspierała dywergencję przez specjację allopatryczną.

Geograficzne rozmieszczenie cichlid

Pielęgnice występują głównie w tropikalnych i subtropikalnych słodkowodnych biotopach w Afryce, w tym na Madagaskarze, w Ameryce Południowej oraz w częściach Azji i Sri Lanki. W Afryce cichlidy są rozpowszechnione w różnych systemach rzecznych i jeziorach, szczególnie w jeziorach Rift Valley we wschodniej Afryce, które są domem dla niesamowitej różnorodności gatunków endemitcznych. Cichlidy południowoamerykańskie są szeroko rozpowszechnione w dorzeczu Amazonki i wykazują inny wzorzec różnorodności skoncentrowany bardziej na biotopach rzecznych.

Przypuszcza się, że rozprzestrzenianie się cichlid w tak różnorodnych obszarach geograficznych było wpływane przez dryf kontynentalny i zmiany paleoklimatyczne, które w różnych czasach dostarczały mosty lub bariery dla ruchu. Dzięki temu szerokiemu rozprzestrzenianiu są doskonałym obiektem badań biogeograficznych, pozwalającym na wgląd w to, jak zmiany środowiskowe mogą napędzać procesy ewolucyjne.

Dlaczego taksonomia cichlid jest znacząca i interesująca dla akwarystów

Badanie taksonomii i ewolucji cichlid nie tylko wzbogaca nasze rozumienie bioróżnorodności, ale również oferuje cenne wglądy w mechanizmy ewolucji i adaptacji. Dla akwarystów i hodowców głębsze zrozumienie tych procesów jest niezbędne dla skutecznej opieki i hodowli cichlid, zapewniając zachowanie zdrowia genetycznego i integralności gatunkowej populacji w niewoli.

*Artigas Azas, Juan Miguel. (08. července 2024). „The Cichliformes“. Cichlid Room Companion. Získáno 06. října 2024 z: https://cichlidae.com/section.php?id=345.